1η του Μάη αύριο. Η επιστροφή και αναπόληση ιστορικών γεγονότων παρελθόντων χρόνων δείχνει το μέγεθος της απουσίας και εκφυλισμού του συνδικαλιστικού κινήματος στις μέρες μας. Αναζητείται ταξική συνείδηση λοιπόν, αναζητείται η φλόγα που θα αναζωπυρώσει την ελπίδα, που θα οδηγήσει σε οργάνωση και νίκες την εργατική τάξη.
------------------------------------
Η πρωτομαγιά του 1923 γιορτάζεται στον Άγιο Γιάννη Ρέντη από το Εργατικό Κέντρο Πειραιά (40 σωματεία) και από 20 σωματεία των Αθηνών.
Τα κύρια αιτήματα είναι:
· αύξηση με βάση τη μεταλλική δραχμή.
· εφαρμογή του 8ωρου και δημιουργία γραφείων ευρέσεως εργασίας.
Η τότε Κυβέρνηση Γονατά μετά από 20 ημέρες απαντά στη ΓΣΕΕ και στα Εργατικά Κέντρα Πειραιά - Αθηνών, ότι είναι αδύνατη η πραγματοποίηση της αύξησης στη βάση της μεταλλικής δραχμής. Από την άλλη μεριά οι εργοδότες ζητούν μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων.
Στην περίοδο αυτή κυριαρχεί στην πολιτική ζωή η αγωνία για τη συνθήκη της Λωζάνης και το κυρίαρχο ερώτημα είναι αν θα γίνει πάλι πόλεμος ή όχι.
Η ανεργία μεγαλώνει τρομακτικά, τα ημερομίσθια πέφτουν, σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 25%.
Απολύονται εκατοντάδες εργαζόμενοι από τα εργοστάσια Λιπασμάτων και τα Υαλουργεία. Αρχίζει να λειτουργεί ο νόμος 2112/20 περί υποχρεωτικής καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, πράγμα που σημαίνει πως δεν μπορούσαν να απολύονται εργάτες από τη μία μέρα στην άλλη χωρίς προειδοποίηση.
Αρχές Ιουνίου του ΄23 πολλές επιχειρήσεις κλείνουν εκβιάζοντας μείωση ημερομισθίων σε ολόκληρη τη χώρα ενώ συνεχίζονται οι μαζικές απολύσεις. Οι σιδηροβιομήχανοι μειώνουν τα μεροκάματα κατά 30%.
Στις 9 Ιουνίου 1923 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη ΓΣΕΕ και Εργατικού Κέντρου Πειραιά και αποφασίζεται ότι καταρχήν μπορεί να γίνει δεκτή η μείωση των ημερομισθίων αλλά με τον όρο το Κράτος να μειώσει τις τιμές των ειδών μονοπωλίου και του ψωμιού.
Στις 21 Ιουνίου 1923 συνέρχεται κοινή επιτροπή εργαζομένων και κράτους για το ζήτημα της ανεργίας αλλά οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης ζητούν γενικά μείωση των ημερομισθίων 25% - 30%. Οι ναυτεργάτες δηλώνουν πως δεν αποδέχονται τέτοια μείωση και προτίθενται να κατέβουν σε απεργιακούς αγώνες, η Κυβέρνηση τους απειλεί με επιστράτευση.
Αρχές Ιουλίου 1923 γίνεται απεργία από τους εργάτες Λαυρίου με αιτήματα, το 8ωρο και την αύξηση ημερομισθίων.
Υπάρχει γενική αντίδραση στη μείωση των μισθών και επιτροπές εργαζομένων διαμαρτύρονται στο Υπουργείο.
Οι ράπτες απεργούν. Με ένα πρωτότυπο τρόπο «έραβαν μόνο σακάκια και γιλέκα, όχι όμως παντελόνια».
Η ισχύς του νόμου 2112 αναστέλλεται με διάταγμα στις 4 Ιουλίου, ενώ την 5 Ιουλίου ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας Χατζηκυριάκος επιτίθεται κατά των εργατών με το επιχείρημα ότι «το κεφάλαιον είναι αναμφισβήτητον, ότι διέρχεται κρίσιν και ότι πρέπει να ενισχυθεί».
Οι εφημερίδες της εποχής σε μια προσπάθεια να χτυπηθεί το νεοδημιούργητο συνδικαλιστικό κίνημα καλλιεργούν τρία βασικά συνθήματα :
· "Την ελεύθερη διαμόρφωση του εργατικού μισθού.
· Την χριστιανική και φιλάνθρωπη στάση ότι τάχα οι αδελφοί μας πρόσφυγες πρέπει να ανεύρουν εργασία.
· Την ποδηγέτηση των εργατικών σωματείων τα οποία εκτρέπονται εις αναρχικάς εκδηλώσεις και αποτελούν φυτώρια αθέων και «κοινωνικών αποβρασμάτων".
Πολλά σωματεία παίρνουν αποφάσεις για απεργία αντιστεκόμενα στην πολιτική μείωσης των ημερομισθίων.
Η Κυβέρνηση στις 20 Αυγούστου 1923 αποφασίζει τη διάλυση των αναγνωρισμένων εργατικών σωματείων (Αρ. Εφημ.Κυβερνήσεως 232, τεύχος Α΄20/20 Αυγούστου 1923).
Τον Αύγουστο του 1923 έγιναν οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα πρώτα χρόνια του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Τα πρώτα σωματεία που συμμετείχαν είναι οι σιδηροδρομικοί, οι ναυτεργάτες, οι φορτοεκφορτωτές.
Στις 19 Αυγούστου 1923 όλα τα ναυτεργατικά σωματεία κηρύσσουν απεργία, συλλαμβάνονται μέλη διοικήσεως της Ναυτεργατικής Ομοσπονδίας.
Μετά από αυτή την κατάσταση η Διοίκηση του Εργατικού Κέντρου Πειραιά αποφασίζει: Πανεργατική Απεργία. Η τελική όμως απόφαση θα εξαρτηθεί από τη ΓΣΕΕ.
Ακολούθησαν οι Ομοσπονδίες Καπνεργατών, Επισιτισμού, Ηλεκτρισμού και Ηλεκτροκινήσεως. Όμως η παροχή ρεύματος στην Αθήνα δεν κόπηκε γιατί κρατήθηκε με επιστράτευση η τελευταία βάρδια, το εργοστάσιο κατελήφθη από άγημα ναυτών και το ναυτικό έστειλε όσους ηλεκτροτεχνίτες βρήκε στο εργοστάσιο Φαλήρου.
Στις 20 Αυγούστου η ΓΣΕΕ δηλώνει ότι θα επεκτείνει τις απεργίες σε ολόκληρη τη χώρα. Την ίδια στιγμή περίπολοι του Πολεμικού Ναυτικού γυρίζουν στους δρόμους και συλλαμβάνουν περίπου 200 απεργούς ναυτοθερμαστές για να τους βάλουν να δουλέψουν υποχρεωτικά.
Στον Πειραιά πραγματοποιείται σύσκεψη του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, της Ναυτικής Ομοσπονδίας και των Ομοσπονδιών Σιδηροδρομικών, Ηλεκτροκινήσεως, Επισιτισμού και της ΓΣΕΕ.
Αποφασίζεται η Κήρυξη Πανελλαδικής Απεργίας σε ώρα και μέρα που θα καθορίσει η ΓΣΕΕ.
Κύρια αιτήματα της Απεργίας :
- Σταθεροποίηση των ημερομισθίων με βάση τον τιμάριθμο.
- Μέτρα κατά της ακρίβειας και της αισχροκέρδειας.
- Απόλυση κρατούμενων Απεργών.
- Κατάργηση της λογοκρισίας επί των εργατικών ζητημάτων
- Απαγόρευση της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών κ.λ.π.
Από όλη την Ελλάδα φτάνουν τηλεγραφήματα για συμμετοχή στην απεργία της ΓΣΕΕ.
Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κορυφώνονται στις 23 Αυγούστου 1923. Στην πλατεία Πασαλιμανιού στον Πειραιά πραγματοποιείται Πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, που είναι ιδιαίτερα ισχυρό την εποχή εκείνη.
Το σημείο που γίνεται η συγκέντρωση είναι μακριά από Κυβερνητικά κτίρια, μακριά από την Αθήνα.
Ισχυρίστηκαν, για να δικαιολογήσουν το χτύπημα των απεργών, ότι υπάρχει σχέδιο για προώθηση της απεργίας σε επανάσταση.
Η Κυβέρνηση δίνει διαταγή να χτυπηθεί η συγκέντρωση και να διαλυθεί με τη βία.
Στρατός και αστυνομία επιτίθενται με σφοδρότητα στους συγκεντρωμένους απεργούς στο Πασαλιμάνι. Διαλύεται βέβαια η συγκέντρωση, αλλά παραμένουν εκεί, στο έδαφος, 11 νεκροί εργάτες, 100 τραυματίες και συλλαμβάνονται περίπου 500.
Μετά τα αιματηρά γεγονότα του Πασαλιμανιού η απεργία λύνεται, όμως παραμένει σαν η μεγαλύτερη απεργιακή κινητοποίηση της εποχής, παραμένει σαν σταθμός των μεγάλων αγώνων του νεαρού τότε Ελληνικού Οργανωμένου Συνδικαλιστικού Κινήματος.
Είναι από τις σημαντικότερες περιόδους της ιστορίας, όπου το εργατικό συνδικαλιστικό Κίνημα ανταποκρίθηκε μαζικά και δυναμικά στην αγωνιστική πρόσκληση για την υπεράσπιση των συμφερόντων της τάξης του.
Τα κύρια αιτήματα είναι:
· αύξηση με βάση τη μεταλλική δραχμή.
· εφαρμογή του 8ωρου και δημιουργία γραφείων ευρέσεως εργασίας.
Η τότε Κυβέρνηση Γονατά μετά από 20 ημέρες απαντά στη ΓΣΕΕ και στα Εργατικά Κέντρα Πειραιά - Αθηνών, ότι είναι αδύνατη η πραγματοποίηση της αύξησης στη βάση της μεταλλικής δραχμής. Από την άλλη μεριά οι εργοδότες ζητούν μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων.
Στην περίοδο αυτή κυριαρχεί στην πολιτική ζωή η αγωνία για τη συνθήκη της Λωζάνης και το κυρίαρχο ερώτημα είναι αν θα γίνει πάλι πόλεμος ή όχι.
Η ανεργία μεγαλώνει τρομακτικά, τα ημερομίσθια πέφτουν, σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 25%.
Απολύονται εκατοντάδες εργαζόμενοι από τα εργοστάσια Λιπασμάτων και τα Υαλουργεία. Αρχίζει να λειτουργεί ο νόμος 2112/20 περί υποχρεωτικής καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, πράγμα που σημαίνει πως δεν μπορούσαν να απολύονται εργάτες από τη μία μέρα στην άλλη χωρίς προειδοποίηση.
Αρχές Ιουνίου του ΄23 πολλές επιχειρήσεις κλείνουν εκβιάζοντας μείωση ημερομισθίων σε ολόκληρη τη χώρα ενώ συνεχίζονται οι μαζικές απολύσεις. Οι σιδηροβιομήχανοι μειώνουν τα μεροκάματα κατά 30%.
Στις 9 Ιουνίου 1923 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη ΓΣΕΕ και Εργατικού Κέντρου Πειραιά και αποφασίζεται ότι καταρχήν μπορεί να γίνει δεκτή η μείωση των ημερομισθίων αλλά με τον όρο το Κράτος να μειώσει τις τιμές των ειδών μονοπωλίου και του ψωμιού.
Στις 21 Ιουνίου 1923 συνέρχεται κοινή επιτροπή εργαζομένων και κράτους για το ζήτημα της ανεργίας αλλά οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης ζητούν γενικά μείωση των ημερομισθίων 25% - 30%. Οι ναυτεργάτες δηλώνουν πως δεν αποδέχονται τέτοια μείωση και προτίθενται να κατέβουν σε απεργιακούς αγώνες, η Κυβέρνηση τους απειλεί με επιστράτευση.
Αρχές Ιουλίου 1923 γίνεται απεργία από τους εργάτες Λαυρίου με αιτήματα, το 8ωρο και την αύξηση ημερομισθίων.
Υπάρχει γενική αντίδραση στη μείωση των μισθών και επιτροπές εργαζομένων διαμαρτύρονται στο Υπουργείο.
Οι ράπτες απεργούν. Με ένα πρωτότυπο τρόπο «έραβαν μόνο σακάκια και γιλέκα, όχι όμως παντελόνια».
Η ισχύς του νόμου 2112 αναστέλλεται με διάταγμα στις 4 Ιουλίου, ενώ την 5 Ιουλίου ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας Χατζηκυριάκος επιτίθεται κατά των εργατών με το επιχείρημα ότι «το κεφάλαιον είναι αναμφισβήτητον, ότι διέρχεται κρίσιν και ότι πρέπει να ενισχυθεί».
Οι εφημερίδες της εποχής σε μια προσπάθεια να χτυπηθεί το νεοδημιούργητο συνδικαλιστικό κίνημα καλλιεργούν τρία βασικά συνθήματα :
· "Την ελεύθερη διαμόρφωση του εργατικού μισθού.
· Την χριστιανική και φιλάνθρωπη στάση ότι τάχα οι αδελφοί μας πρόσφυγες πρέπει να ανεύρουν εργασία.
· Την ποδηγέτηση των εργατικών σωματείων τα οποία εκτρέπονται εις αναρχικάς εκδηλώσεις και αποτελούν φυτώρια αθέων και «κοινωνικών αποβρασμάτων".
Πολλά σωματεία παίρνουν αποφάσεις για απεργία αντιστεκόμενα στην πολιτική μείωσης των ημερομισθίων.
Η Κυβέρνηση στις 20 Αυγούστου 1923 αποφασίζει τη διάλυση των αναγνωρισμένων εργατικών σωματείων (Αρ. Εφημ.Κυβερνήσεως 232, τεύχος Α΄20/20 Αυγούστου 1923).
Τον Αύγουστο του 1923 έγιναν οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα πρώτα χρόνια του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Τα πρώτα σωματεία που συμμετείχαν είναι οι σιδηροδρομικοί, οι ναυτεργάτες, οι φορτοεκφορτωτές.
Στις 19 Αυγούστου 1923 όλα τα ναυτεργατικά σωματεία κηρύσσουν απεργία, συλλαμβάνονται μέλη διοικήσεως της Ναυτεργατικής Ομοσπονδίας.
Μετά από αυτή την κατάσταση η Διοίκηση του Εργατικού Κέντρου Πειραιά αποφασίζει: Πανεργατική Απεργία. Η τελική όμως απόφαση θα εξαρτηθεί από τη ΓΣΕΕ.
Ακολούθησαν οι Ομοσπονδίες Καπνεργατών, Επισιτισμού, Ηλεκτρισμού και Ηλεκτροκινήσεως. Όμως η παροχή ρεύματος στην Αθήνα δεν κόπηκε γιατί κρατήθηκε με επιστράτευση η τελευταία βάρδια, το εργοστάσιο κατελήφθη από άγημα ναυτών και το ναυτικό έστειλε όσους ηλεκτροτεχνίτες βρήκε στο εργοστάσιο Φαλήρου.
Στις 20 Αυγούστου η ΓΣΕΕ δηλώνει ότι θα επεκτείνει τις απεργίες σε ολόκληρη τη χώρα. Την ίδια στιγμή περίπολοι του Πολεμικού Ναυτικού γυρίζουν στους δρόμους και συλλαμβάνουν περίπου 200 απεργούς ναυτοθερμαστές για να τους βάλουν να δουλέψουν υποχρεωτικά.
Στον Πειραιά πραγματοποιείται σύσκεψη του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, της Ναυτικής Ομοσπονδίας και των Ομοσπονδιών Σιδηροδρομικών, Ηλεκτροκινήσεως, Επισιτισμού και της ΓΣΕΕ.
Αποφασίζεται η Κήρυξη Πανελλαδικής Απεργίας σε ώρα και μέρα που θα καθορίσει η ΓΣΕΕ.
Κύρια αιτήματα της Απεργίας :
- Σταθεροποίηση των ημερομισθίων με βάση τον τιμάριθμο.
- Μέτρα κατά της ακρίβειας και της αισχροκέρδειας.
- Απόλυση κρατούμενων Απεργών.
- Κατάργηση της λογοκρισίας επί των εργατικών ζητημάτων
- Απαγόρευση της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών κ.λ.π.
Από όλη την Ελλάδα φτάνουν τηλεγραφήματα για συμμετοχή στην απεργία της ΓΣΕΕ.
Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κορυφώνονται στις 23 Αυγούστου 1923. Στην πλατεία Πασαλιμανιού στον Πειραιά πραγματοποιείται Πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, που είναι ιδιαίτερα ισχυρό την εποχή εκείνη.
Το σημείο που γίνεται η συγκέντρωση είναι μακριά από Κυβερνητικά κτίρια, μακριά από την Αθήνα.
Ισχυρίστηκαν, για να δικαιολογήσουν το χτύπημα των απεργών, ότι υπάρχει σχέδιο για προώθηση της απεργίας σε επανάσταση.
Η Κυβέρνηση δίνει διαταγή να χτυπηθεί η συγκέντρωση και να διαλυθεί με τη βία.
Στρατός και αστυνομία επιτίθενται με σφοδρότητα στους συγκεντρωμένους απεργούς στο Πασαλιμάνι. Διαλύεται βέβαια η συγκέντρωση, αλλά παραμένουν εκεί, στο έδαφος, 11 νεκροί εργάτες, 100 τραυματίες και συλλαμβάνονται περίπου 500.
Μετά τα αιματηρά γεγονότα του Πασαλιμανιού η απεργία λύνεται, όμως παραμένει σαν η μεγαλύτερη απεργιακή κινητοποίηση της εποχής, παραμένει σαν σταθμός των μεγάλων αγώνων του νεαρού τότε Ελληνικού Οργανωμένου Συνδικαλιστικού Κινήματος.
Είναι από τις σημαντικότερες περιόδους της ιστορίας, όπου το εργατικό συνδικαλιστικό Κίνημα ανταποκρίθηκε μαζικά και δυναμικά στην αγωνιστική πρόσκληση για την υπεράσπιση των συμφερόντων της τάξης του.
(Κείμενο από το ιστορικό της Πρωτομαγιάς που έχει διαμορφώσει το Εργατικό Κέντρο Πειραιά.)